Ξηροφθαλμία

Τι είναι ξηροφθαλμία;

Φυσιολογικά ο οφθαλμός ‘λιπαίνεται’ διαρκώς με δάκρυα. Με τη σταθερή παραγωγή των δακρύων, ο οφθαλμός παραμένει διαρκώς σε μία άνετη κατάσταση. Ωστόσο, ορισμένοι δεν παράγουν  ικανοποιητική ποσότητα ή ποιότητα δακρύων προκειμένου να διασφαλίσουν την ομαλή λειτουργία και προστασία των οφθαλμών τους. Η κατάσταση αυτή καλείται ξηροφθαλμία.

Ο οφθαλμός χρησιμοποιεί δύο ξεχωριστούς μηχανισμούς παραγωγής δακρύων. Αφ’ ενός παράγει δάκρυα με ένα σταθερό, αργό ρυθμό προκειμένου να εξασφαλίσει συνεχή προστασία. Αφ’ ετέρου παράγει μεγάλες ποσότητες δακρύων ως αντίδραση σε καταστάσεις ερεθισμού της οφθαλμικής επιφάνειας ή συναισθηματικής φόρτισης. Όταν ένα ξένο σώμα ερεθίσει την επιφάνεια του ματιού μας ως αντίδραση παράγεται μεγάλη ποσότητα δακρύων για προστασία.

Ποια είναι όμως τα συμπτώματα της ξηροφθαλμίας;

Τα συνηθέστερα συμπτώματα είναι τα ακόλουθα:

• Αίσθημα καύσου ή ξένου σώματος

• Κνησμός

• Συλλογή βλέννης/τσίμπλας γύρω απ’ τα μάτια

• Υπερβολικός ερεθισμός ματιών (ιδιαίτερα από καπνό ή άνεμο)

• Δακρύρροια

• Δυσανεξία φακών επαφής

Μπορεί να σας φαίνεται παράλογο ένα μάτι με ξηροφθαλμία να παρουσιάζει δακρύρροια. Αν τα δάκρυα που παράγονται σε συνεχή βάση δεν επαρκούν για τη διαρκή λίπανση και προστασία του οφθαλμού, τότε προκαλείται ερεθισμός της οφθαλμικής επιφάνειας. Ο ερεθισμός αυτός προκαλεί με την σειρά του αντανακλαστική παραγωγή μεγάλης ποσότητας δακρύων από τον δακρυϊκό αδένα, ποσότητα η οποία αποδεσμεύεται ταχέως στην οφθαλμική επιφάνεια και 'πλημμυρίζει' το αποχετευτικό σύστημα των δακρύων. Έτσι εμφανίζεται (και δικαιολογείται) η δακρύρροια, λόγω ξηροφθαλμίας.

Τι είναι η δακρυϊκή στιβάδα (‘δακρυϊκό φιλμ’);

Κάθε φορά που ανοιγοκλείνετε τα βλέφαρά σας μία δακρυϊκή στιβάδα (‘φιλμ’) επικαλύπτει την επιφάνεια των ματιών σας κάνοντας την λεία και καθαρή. Χωρίς τη στιβάδα αυτή των δακρύων δεν θα ήταν δυνατή η διαυγής όραση.

Το ‘δακρυϊκό φιλμ’ αποτελείται στην ουσία από τρεις στιβάδες.

• Λιπαρή στιβάδα

• Υδατοειδής στιβάδα

• Βλεννώδης στιβάδα

Κάθε στιβάδα επιτελεί και μία ξεχωριστή λειτουργία. Η λιπαρή στιβάδα παράγεται από τους μειβομιανούς αδένες του βλεφαρικού χείλους. Βασικός σκοπός της είναι η λείανση του ‘δακρυικού φίλμ’ και η ελαχιστοποίηση της εξάτμισης των δακρύων. Η μέση υδατοειδής στιβάδα αποτελεί ποσοτικά το μεγαλύτερο μέρος των δακρύων. Παράγεται από τον δακρυϊκό αδένα και καθαρίζει την οφθαλμική επιφάνεια απομακρύνοντας ξένα σώματα και ερεθιστικές ουσίες. Η εσωτερική βλεννώδης στιβάδα παράγεται από τον επιπεφυκότα του οφθαλμού. Η βλέννη επιτρέπει τη πρόσφυση των δακρύων στην επιφάνεια του ματιού. Χωρίς τη στιβάδα αυτή, τα δάκρυα δεν θα μπορούσαν να ‘κολλήσουν’ στον κερατοειδή χιτώνα του ματιού μας.

Τι προκαλεί ξηροφθαλμία;

Η βασική παραγωγή των δακρύων ελαττώνεται με τη πάροδο της ηλικίας. Αν και η ξηροφθαλμία μπορεί να εμφανιστεί σε άντρες και γυναίκες οποιασδήποτε ηλικίας, συνηθέστερα παρουσιάζεται σε γυναίκες μετά την εμμηνόπαυση.

Η ξηροφθαλμία μπορεί να συνυπάρχει με άλλες συστηματικές παθήσεις, όπως π.χ. στο σύνδρομο Sjorgen με ξηροδερμία και αρθρίτιδα. Πληθώρα κοινών φαρμακευτικών σκευασμάτων μπορούν να προκαλέσουν ξηροφθαλμία. Πρέπει να ενημερώνετε τον οφθαλμίατρό σας για όλα τα φάρμακα ή συμπληρώματα τα οποία χρησιμοποιείτε. Ιδιαίτερα αν χρησιμοποιείτε κάποιο από τα ακόλουθα:

• Διουρητικά

• Βήτα αναστολείς (γλαύκωμα)

• Αντιισταμινικά

• Χάπια ύπνου

• Αναλγητικά

Εφόσον τα φάρμακα αυτά σας είναι απολύτως απαραίτητα, η συνοδός ξηροφθαλμία μπορεί να αντιμετωπιστεί με κολλύρια- υποκατάστατα δακρύων (‘φυσιολογικά δάκρυα’). Ασθενείς με ξηροφθαλμία είναι ιδιαίτερα ευαίσθητοι στις τοξικές παρενέργειες των κολλυρίων. Τα συντηρητικά που υπάρχουν σε ορισμένα κολλύρια και υποκατάστατα δακρύων ορισμένες φορές προκαλούν ερεθισμό. Στις περιπτώσεις αυτές χρησιμοποιούμε ειδικά σκευάσματα χωρίς συντηρητικά (αμπούλες μίας χρήσης).

Πώς διαγιγνώσκεται η ξηροφθαλμία;

Συνήθως μία οφθαλμολογική εξέταση επαρκεί για τη διάγνωση της ξηροφθαλμίας. Ορισμένες φορές είναι απαραίτητες κάποιες δοκιμασίες που καταμετρούν την παραγωγή των δακρύων. Μία δοκιμασία που καλείται Schirmer test περιλαμβάνει τη τοποθέτηση ενός ειδικού απορροφητικού χαρτιού- φίλτρου κάτω από το βλέφαρο προκειμένου να προσδιοριστεί ο ρυθμός παραγωγής των δακρύων σε διάφορες καταστάσεις. Μία άλλη δοκιμασία περιλαμβάνει τη χρήση μίας σταγόνας fluosescein προκειμένου να μελετηθούν οι επιπτώσεις της ξηροφθαλμίας στην οφθαλμική επιφάνεια.

Πώς θεραπεύεται η ξηροφθαλμία;

Προσθήκη δακρύων

Σταγόνες που καλούνται ‘φυσιολογικά δάκρυα’ είναι υποκατάστατα των δακρύων σας. Λιπαίνουν την οφθαλμική επιφάνεια και διατηρούν τις κατάλληλες συνθήκες υγρασίας και προστασίας για τα μάτια σας.

Υπάρχουν πολλά φαρμακευτικά σκευάσματα διαθέσιμα ως υποκατάστατα δακρύων, το καθένα με ξεχωριστά πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα. Οι ασθενείς με ιδιαίτερη ευαισθησία και ερεθισμό της οφθαλμικής τους επιφάνειας, καθώς και αυτοί που απαιτούν υποκατάστατα δακρύων πάνω από 4 φορές ημερησίως πρέπει να χρησιμοποιούν φυσιολογικά δάκρυα χωρίς συντηρητικά (αμπούλες μίας χρήσεως) προκειμένου να αποφύγουν τις τοξικές παρενέργειες των συντηρητικών.

Μπορείτε να χρησιμοποιείτε τα φυσιολογικά δάκρυα, όσο συχνά σας χρειάζονται από 1-2 φορές ημερησίως, ως και πολλές φορές κάθε ώρα (εφόσον δεν συνυπάρχουν συντηρητικά).